|
|
|
SÓLARLITLIR DAGARGleðileikur - 150 mín. Handrit© Benóný Ægisson - Verkið má ekki afrita eða flytja opinberlega án leyfis höfundar |
Um verkiðSólarlitlir dagar er leikrit með söngvum og gerist á Laugarbrekkuþingi á Snæfellsnesi á aftökudegi Bjarnar Péturssonar á Öxl. Hópur umreisandi leikara kemur á staðinn og hyggst notfæra sér þann mannsöfnuð sem búist er við til að slá dans og ganga til leika. Þar hitta þau fyrir leikarann Aðalgrím sem er nýkominn frá Englandi og hefur kynnst þeim nýju straumum í leikhúsi sem þar ráða ríkjum. Þau ákveða að sýna sögu Axlar-Bjarnar í leikbúningi og þannig blandast saman leikur og veruleiki, þjóðsagan og atburðir á aftökustaðnum og átök leikaranna við yfirvaldið, einkum kirkjuna sem um þessar mundir barðist hatrammlega gegn allri léttúð eins og leikjum og dansi. Sólarlitlir daga hefur ekki verið sviðsett en það var leiklesið í Þjóðleikhúsinu 1998 og árið 2000 var það valið til þátttöku í leiklistarhátíð Sjálfstæðu leikhúsanna, Á mörkunum, en ekki tókst að fjármagna uppsetningu þess enda er það mannmargt og flókið. Hér á eftir fer greinargerð vegna umsóknar um þátttöku í leiklistarhátíðinni “Á mörkunum” en hún er á margan hátt lýsandi fyrir verkið sem er fyrst í þríleik um Axlar-Björn og niðja hans.
Sólarlitlir dagarSaga Manndrápa-Bjarnar eins og leikarar sögðu Leikurinn gerist á Laugarbrekkuþingi á Snæfellsnesi á aftökudegi Bjarnar Péturssonar á Öxl. Hópur umreisandi leikara kemur á staðinn og hyggst notfæra sér þann mannsöfnuð sem búist er við til að slá dans og ganga til leika. Þar hitta þau fyrir leikarann Aðalgrím sem er nýkominn frá Englandi og hefur kynnst þeim nýju straumum í leikhúsi sem þar ráða ríkjum. Þau ákveða að sýna sögu Axlar-Bjarnar í leikbúningi og þannig blandast saman leikur og veruleiki, þjóðsagan og atburðir á aftökustaðnum og átök leikaranna við yfirvaldið, einkum kirkjuna sem um þessar mundir barðist hatrammlega gegn allri léttúð eins og leikjum og dansi. Sextánda öldin var mikið umbrotatímabil á Íslandi. Siðaskiptin setja mark sitt á öldina og sú tilfærsla valds sem fylgdi þeim; frá kirkju til konungs, frá innlendum valdsmönnum til erlendra. Samtímis því sem þær leifar af heiðni sem kaþólska kirkjan hafði horft framhjá eða aðlagað eru upprættar af siðbótarmönnum leika alþjóðlegir straumar um landið og hér er fjöldi Englendinga og Þjóðverja. Á þessari öld uppbrota og rótleysis, um líkt leyti og yfirvöld búa sig undir það að taka þjóðina andlegu hreðjataki sem ná hápunkti í galdrabrennunum á 17. öld, eru skelfilegustu glæpir Íslandssögunnar framdir: ránmorð Bjarnar Péturssonar á Öxl. Allar samtímaheimildir um þetta sakamál eru nú glataðar og er leikritið byggt á þjóðsögunni og öðrum heimildum. Það tiltæki lítils leikflokks að troða upp á almannafæri í lok sextándu aldar hefði ekki verið áhættulaust því 1592 hafði Oddur Einarsson, biskup í Skálholti, fordæmt gleðisamkomur almennings svo sem hestaþing, vikivaka og smalabúsreiðar og allar samkomur þar sem fram fóru leikir, söngur og dans. Þessi gerningur Odds biskups var einungis upphafið á aldalöngu starfi yfirvalda til að gera Íslendinga að gleðivana þjóð. Allt sem var skapandi var smámsaman bannað, það bundið í viðjar eða því hreinlega útrýmt. Þegar Íslendingar máttu ekki lengur koma saman til að gleðjast týndu þeir niður bæði tónlist og dansi, ljóðið sem var einfalt og tært á 16. öld varð smámsaman að kenningasúpu og hálfgerðu dulmáli fyrir innvígða og allur leikur og gleði drepin niður í landanum þar til ekkert var eftir nema andlaust fylleríið. En voru til einhverjir leikflokkar á sextándu öld? Þorgeirs leikara er getið í alþingisbókum frá 1590 vegna hórdómsbrots en hver var hann? Umfjöllun um leiklist á Íslandi sem er eldri en 200 ára gömul verður aldrei annað en ágiskun. Hafi einhverjir leikar verið iðkaðir fyrir skólaleikana, sem er hið viðurkennda upphaf leiklistar í landinu, þá er líklegast að siðbótin hafi gengið af þeim dauðum sem og öðru apaspili. Í verkinu Sólarlitlir dagar gefur höfundur sér að eitthvað eimi eftir af leiklist aftan úr heiðni, að vitneskjan um trúðleika hafi borist með sigldum Íslendingum, að kaþólska kirkjan hafi staðið fyrir helgileikum og út úr þeim hafi myndast einhverskonar karnivalhefð (Smalabúsreiðar og síðar Herranótt) og vitað er að ýmsir söng og dansleikir voru iðkaðir. Úr þessari flóru spretta Þorgeir leikari og fylgifiskar hans en Aðalgrímur þekkir enskt leikhús sem var að líta sinn blómatíma og hann þekkir einnig evrópsku hefðina. Verkinu er ekki ætlað að vera sagnfræðileg heimild eða þjóðháttafræði heldur skáldskapur sem reynir að fanga andblæ þessa tíma. Þó hefur þess verið vandlega gætt að baklandið sé pottþétt með því að hafa persónur og atburði sagnfræðilega skothelda. Þannig að atburðir verksins hefðu getað gerst ef… Form Hugmynd mín er sú að ekkert hlé sé á milli atriða og færu búninga- og senuskipti fram fyrir allra augum enda gerist leikurinn að mestu utanhúss við frumstæðar aðstæður. Búningar Málfar Tónlist Best færi auðvitað á því að leikarar lékju sem mest af tónlistinni sjálfir en einnig mætti notast við falda hljóðfæraleikara eða tónlistarupptöku en leikarar létu sem þeir spiluðu. Þau hljóðfæri sem þeir lékju á væru flautur, trumba, lúta og harpa (fiðla, langspil). Þó er það ekkert skilyrði að tónlistin sé forn; það er hugsanlegt að nota nútímahljóðfæri. Dans og leikir Lokaorð Reykjavík 10. janúar 2000 |